1. Το ιστορικό

Η Βιομηχανική Μεταλλευτική (ΒΙΟΜΕ), ιδρύθηκε το 1982 και αποτελούσε τμήμα ενός Ομίλου που περιλάμβανε επίσης την «Φίλκεραμ Τζόνσον» (ιδιοκτησίας της οικογένειας Φιλίππου). Ήταν μια επιτυχημένη και δυναμική επιχείρηση στο χώρο των δομικών υλικών (πλακάκια, τσιμεντοκονία κλπ.), μέχρι το 2009, όπου είναι και το τελευταίο έτος με θετικό ισολογισμό, σύμφωνα με τα στοιχεία που έχουν βγει στη δημοσιότητα από το σωματείο εργαζομένων της επιχείρησης.

Ενδεικτικά, από το 2000-2006, η ΒΙΟΜΕ, είναι μια από τις 20 μεγαλύτερες επιχειρήσεις στη Βόρεια Ελλάδα.

Από το 2010 και μετά το εργοστάσιο αρχίζει να παίρνει την κατιούσα. Η μητρική εταιρεία, η Φίλκεραμ Τζόνσον, χρεώνει με δάνεια (1.900.000 ευρώ) την θυγατρική «Βιομηχανική Μεταλλευτική», η οποία αποκτά ένα πλασματικό παθητικό και η εργοδοσία ξεκινά τις καθυστερήσεις στα επιδόματα, στην καταβολή μισθών κτλ.

Από τον Μάιο του 2011, η επιχείρηση σταματάει να πληρώνει τους εργαζόμενους, και αυτοί με τη σειρά τους ξεκινούν 48ωρες επαναλαμβανόμενες απεργίες, ενώ στις 12 Σεπτεμβρίου προχωρούν σε επίσχεση εργασίας, ζητώντας ταυτόχρονα την επαναλειτουργία του εργοστασίου και τα δεδουλευμένα τους.

Τον Οκτώβριο του ίδιου έτους, κατόπιν γενικής συνέλευσης του σωματείου, αποφασίζουν να μην αφεθούν στην τύχη της μακροχρόνιας ανεργίας, αλλά να αγωνιστούν να πάρουν το εργοστάσιο στα χέρια τους, ανοίγοντας έτσι με αυτό τον τρόπο νέους δρόμους εργατικής χειραφέτησης και αυτοδιεύθυνσης. Η συνέλευση είχε συμμετοχή 100% και η απόφαση πάρθηκε με πλειοψηφία 97%.

Με επίσημη πρότασή τους, διεκδίκησαν να δημιουργήσουν ένα εργατικό συνεταιρισμό, απαιτώντας μάλιστα νομική κατοχύρωση τόσο για το δικό τους εγχείρημα όσο και για άλλα παρόμοια εργοστάσια και επιχειρήσεις που κλείνουν και τα εγκαταλείπουν οι εργοδότες. Ταυτόχρονα, διεκδίκησαν να τους δοθούν τα χρήματα που απαιτούνται για να βάλουν σε λειτουργία το εργοστάσιο. Σύμφωνα με τον πρόεδρο του σωματείου, Μάκη Αναγνώστου, η επιχείρηση δεν χρωστάει στις τράπεζες. Τα χρέη είναι προς το δημόσιο και τα ασφαλιστικά ταμεία. Τις μετοχές τις έχει η πτωχευμένη μητρική εταιρεία, η Φίλκεραμ Τζόνσον, και ζητάνε να τις πάρουν οι εργαζόμενοι της ΒΙΟΜΕ, η οποία δεν είναι πτωχευμένη. Μάλιστα, όπως λέει, ο πρόεδρος του σωματείου, «το στοκ των εμπορευμάτων και τα μηχανήματα μας ανήκουν με δικαστικές αποφάσεις…».

2. Το κίνημα αλληλεγγύης

Το σχέδιο που καταρτίστηκε συνάντησε την παγερή αδιαφορία του κράτους. Όμως, βρήκε πολύ μεγάλη υποστήριξη από την κοινωνία και από διάφορα κινήματα, με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί και ανάλογη Ανοιχτή Πρωτοβουλία Αλληλεγγύης, η οποία παίζει σημαντικό ρόλο για τη στήριξη του αγώνα των εργαζομένων της ΒΙΟΜΕ: από καμπάνιες για συγκέντρωση τροφίμων μέχρι διοργάνωση ενημερωτικών εκδηλώσεων, συναυλίες οικονομικής ενίσχυσης και κινητοποιήσεις.

Σε σχετική ανακοίνωση, της Ανοιχτής Πρωτοβουλίας Αλληλεγγύης, γίνεται κάλεσμα για στήριξη του σωματείου της Βιομηχανικής Μεταλλευτικής «…που μέσα από δύσκολες συνθήκες, απλήρωτοι από τον Μάιο του 2011 και σε επίσχεση εργασίας με μεγάλα προβλήματα επιβίωσης, παλεύουν να διατηρήσουν το εργοστάσιο ζωντανό και τους εργαζόμενους με αξιοπρέπεια και ανορθωμένο το ανάστημα απέναντι στη λαίλαπα του ντόπιου και του ξένου κεφαλαίου.

Οι εργαζόμενοι της Βιομηχανικής Μεταλλευτικής αγωνίζονται να κάνουν πράξη πως εμείς οι εργαζόμενοι μπορούμε χωρίς αφεντικά. Αγωνιζόμαστε μαζί τους να αποδείξουμε πως αν δεν μπορούν αυτοί, τότε εμείς μπορούμε χωρίς αυτούς, και θα τα καταφέρουμε!». Την ίδια στιγμή, η Πρωτοβουλία Αλληλεγγύης, καλεί όλα τα σωματεία, όλες τις εργατικές κινήσεις και σχήματα, τις συνελεύσεις γειτονιάς, όλους τους εργαζόμενους και τους ανέργους να στηρίξουν με κάθε μέσο τον δίκαιο αγώνα των εργατών και να πλαισιώσουν την πρωτοβουλία αυτή, ενώ έχει δημιουργηθεί και ανάλογο διεθνές κίνημα υποστήριξης της προσπάθειας των εργαζομένων της ΒΙΟΜΕ είτε μέσα από επιτροπές αλληλεγγύης είτε με δηλώσεις υποστήριξης από επιφανής προσωπικότητες.

Παράλληλα, οι εργαζόμενοι στη ΒΙΟΜΕ έφτιαξαν ταμείο αλληλεγγύης, ώστε να μπορούν να επιβιώνουν αυτοί και οι οικογένειές τους, ενώ δημιούργησαν και ταμείο ανακυκλώσιμων υλικών, όπου ανακύκλωσαν πάνω από 30 τόνους χαρτί, πάνω από 6 τόνους νάιλον και 600 κιλά κουτάκια αλουμινίου. Αυτό το μεγάλο κύμα αλληλεγγύης είχε ως ένα σημαντικό βήμα το «Καραβάνι Αλληλεγγύης», τον Οκτώβριο του 2012, στη διάρκεια του οποίου πραγματοποιήθηκαν εκδηλώσεις σε Αλεξανδρούπολη, Κομοτηνή, Καβάλα, Σέρρες, Ξάνθη, Γιάννενα, Πάτρα, Χαλκίδα, Βόλο, Λάρισα, Σύρο, Χανιά, Ρέθυμνο, Ηράκλειο, και Αθήνα, όπου ενημερώθηκε πολύς κόσμος για την πορεία του αγώνα τους και για την πρότασή τους.

3. «Δεν μπορούν αυτοί, μπορούμε εμείς»

Ο αγώνας των εργαζομένων της ΒΙΟΜΕ έχει μπει σε νέα φάση. Όπως αναφέρεται στην ιστοσελίδα του σωματείου τους, «Αγωνιζόμαστε να κάνουμε πράξη ότι εμείς οι εργαζόμενοι μπορούμε χωρίς αφεντικά. Αγωνιζόμαστε να αποδείξουμε πως αν δεν μπορούν αυτοί εμείς μπορούμε χωρίς αυτούς να τα καταφέρουμε».

Έτσι, στις 12-2-2013 οι εργαζόμενοι της ΒΙΟΜΕ ξεκίνησαν τη λειτουργία του εργοστασίου με καθεστώς αυτοδιαχείρισης από τους ίδιους. Πρόκειται, ουσιαστικά, για το πρώτο πείραμα εργατικής αυτοδιαχείρισης βιομηχανικής μονάδας στην Ελλάδα και τα αποτελέσματά του είναι δυνατό να λειτουργήσουν ως πρότυπο για το τι μπορούν να κάνουν οι μισθωτοί όταν οι εργοδότες εγκαταλείπουν ή κλείνουν τις επιχειρήσεις. Εν τω μεταξύ, είχε προηγηθεί ένα διήμερο εκδηλώσεων συμπαράστασης και ενημέρωσης, το οποίο έθεσε το άνοιγμα της ΒΙΟΜΕ στο επίκεντρο της ζωής όλης της Θεσσαλονίκης και ανέδειξε τον αγώνα των εργαζομένων ως ένα από τους σημαντικότερους αγώνες της βιομηχανικής εργατικής τάξης, εδώ και δεκαετίες, μαζί με αυτόν της Χαλυβουργίας. Η αρχή του διημέρου των εκδηλώσεων έγινε την Κυριακή, 10-2-2013, στις 6 μ.μ., με την μεγάλη πανελλαδική συνέλευση αλληλεγγύης που πραγματοποιήθηκε στον κινηματογράφο «Αλέξανδρος». Στη συνέχεια, τη Δευτέρα, 11-2-2013, οι εκδηλώσεις ξεκίνησαν με πορεία από την Καμάρα, η οποία αφού διέσχισε τους κεντρικούς δρόμους της πόλης κατευθύνθηκε στο Ιβανώφειο στάδιο, όπου και πραγματοποιήθηκε συναυλία αλληλεγγύης.

Οι διαδικασίες μέσω των οποίων λαμβάνονται οι αποφάσεις είναι αμεσοδημοκρατικές, εφόσον ουσιαστικά έχει καταργηθεί το Δ.Σ. και οι αποφάσεις λαμβάνονται απευθείας από τη γενική συνέλευση των εργαζομένων, αποφεύγοντας έτσι τη λογική της ανάθεσης.

Παραθέτουμε, αμέσως μετά, μερικά αποσπάσματα από τις αρχές που έχουν συμφωνήσει οι εργαζόμενοι, όσον αφορά το εγχείρημα του συνεταιρισμού τους, για την επαναλειτουργία της ΒΙΟΜΕ, με ημερομηνία 26-1-2013 και γενικό τίτλο, «Ιδιωτικό συμφωνητικό για την αυτοδιεύθυνση και τον εργατικό έλεγχο του εργοστασίου»:

«1. Αναλαμβάνουμε τη λειτουργία του εργοστασίου με όρους πλήρους αυτοδιεύθυνσης και εργατικού ελέγχου τόσο των παραγωγικών όσο των διοικητικών δομών του. Βασική και κεντρική αρχή λειτουργίας του εργοστασίου, της διεξαγωγής του αγώνα μας και κεντρικός όρος των μελλοντικών μας σχεδίων είναι η ισοτιμία στη συμμετοχή και στη λήψη των αποφάσεων, η οριζοντιότητα και η άμεση δημοκρατία. Κάθε είδους διάκριση, δυσμενής μεταχείριση, αποκλεισμοί και ετεροκαθορισμοί είναι εκτός του πλαισίου λειτουργίας μας και γίνεται κάθε προσπάθεια για την αποφυγή τέτοιων συμπεριφορών και πρακτικών που θέτουν εμπόδια στο χειραφετητικό μας πρόταγμα.

2. Ανώτατο όργανο αποτελεί η Γενική Συνέλευση των εργαζομένων...

3. Η συμμετοχή στη Γενική Συνέλευση είναι υποχρεωτική για όλα τα μέλη.

4. Οι αποφάσεις που λαμβάνει η Γενική Συνέλευση δεσμεύουν όλους και όλες, η δε υλοποίησή τους είναι υποχρεωτική ανεξάρτητα από τη συμφωνία ή τη διαφωνία με αυτές.

[……]

7. Η Γενική Συνέλευση, έπειτα από διαβουλεύσεις και αφού τεθούν όλοι οι σχετικοί παράγοντες προς συζήτηση, μπορεί να ορίζει τη θέση στην οποία θα εργάζεται κάθε εργαζόμενος/η. […] Ακόμη, κάθε εργαζόμενος/η θα πρέπει, στα πλαίσια του εφικτού, να μάθει να λειτουργεί/ δουλεύει σε κάθε πόστο που θα του ζητηθεί και στο οποίο θα θεωρηθεί ότι είναι απαραίτητος/η.

8. Όσοι/ες υπογράφουν το παρόν συμφωνητικό δεσμεύονται ότι πληροφορίες οι οποίες κρίνονται σημαντικές για τη λειτουργία του εργοστασίου, για τη χάραξη της παραγωγικής αλλά και της πολιτικής μας στρατηγικής, και για τις μεταξύ μας σχέσεις (είτε τις έχουν λάβει στο παρελθόν είτε τις αποκτήσουν στο μέλλον με οποιονδήποτε τρόπο, και κυρίως από τη διαδικασία εκπροσώπησης του συνεταιρισμού ενώπιον εταιριών, ιδιωτών και όποιων άλλων δημόσιων ή ιδιωτικών φορέων) θα κοινοποιούνται στη Γενική Συνέλευση προς εκτίμηση και αξιοποίηση από κοινού και σε καμία περίπτωση δεν θα αποκρύπτονται.

[…] Οι εργαζόμενοι της ΒΙΟ.ΜΕ. μέσα από την γενική συνέλευση αποφασίσαμε πως η μόνη λύση απέναντι στην λαίλαπα που έρχεται είναι να ελέγξουμε την παραγωγή άμεσα οι εργάτες. Να πάρουμε την ευθύνη να διευθύνουμε το εργοστάσιο, μέσα από την γενική συνέλευση των εργαζομένων. Και καλούμε όλους τους εργαζόμενους, ανέργους, συνδικαλισμένους και μεμονωμένους να πάρουν θέση και να απαντήσουν στο ζήτημα που μπαίνει πλέον επιτακτικά.

Εμείς απαντήσαμε πως θέλουμε πίσω τις δουλείες μας, θέλουμε τις ζωές μας, θέλουμε την αξιοπρέπεια μας. Το αν αυτό θεωρείται παράλογο; ναι είμαστε παράλογοι! Αν θεωρείτε άνομο; ναι είμαστε άνομοι! αν θεωρείτε άπιαστο Όνειρο; ναι τρέχουμε να πιάσουμε το Όνειρο μας, και να ζήσουμε τις οικογένειες μας!

Καλούμε: λαϊκές συνελεύσεις γειτονιάς, συλλόγους, πολιτικές οργανώσεις, σωματεία, νεολαιίστικα στέκια, να απαντήσουν!!

Καλούμε κάθε άνθρωπο που μπορεί να αντικρίζει ακόμα τον Ήλιο και να ελπίζει πως, ναι! Δεν είναι ανάγκη να φύγουν τα παιδιά μας για να βρουν καλύτερο μέλλον στο εξωτερικό. Δεν είναι ανάγκη να είσαι υποτακτικός για να δουλεύεις!! Δεν πρέπει να κάνεις επαιτεία για να επιβιώσεις!. Δώσε μια απάντηση στο ζήτημα που μπαίνει σήμερα!!! Πάρε θέση και σπάσε τα δεσμά που σε περικλείουν! Άνοιξε στόμα και μυαλό και απάντησε!».

4. Τα πρώτα βήματα αυτοδιεύθυνσης της ΒΙΟΜΕ

Ένα από τα πρώτα βήματα λειτουργίας της ΒΙΟΜΕ, υπό εργατική διεύθυνση, είναι, σύμφωνα με τον πρόεδρο του σωματείου των εργαζομένων, η αξιοποίηση των εμπορευμάτων, κάτι το οποίο εξασφαλίζουν και τα ασφαλιστικά μέτρα. Κατόπιν, να πραγματοποιηθεί έλεγχος ποιότητας των προϊόντων που βρίσκονται στην αποθήκη, να προχωρήσουν σε επεξεργασία και ανακύκλωση υλικών και να βελτιώσουν τον περιβάλλοντα χώρο, κάνοντας τις απαραίτητες επισκευές, μετά από μήνεςεγκατάλειψης. Στη συνέχεια, τους πρώτους δύο μήνες λειτουργίας, θα βγάλουν σε πλειστηριασμό, στα 2/3 της τιμής, το στοκ των προϊόντων, με εκτιμώμενα έσοδα περίπου 200.000 ευρώ. Πληροφορίες αναφέρουν ότι σωματεία από άλλες χώρες έχουν ήδη αποφασίσει την οικονομική στήριξη μέσω αυτής της οδού. Η παραγωγή θα προχωρά ανάλογα με τις δυνατότητές τους, αναγνωρίζοντας παράλληλα ότι διαθέτουν μια σειρά δυνητικών πλεονεκτημάτων. Το τρίπτυχο του οικονομικού τους πλάνου περιλαμβάνει συνδυασμό του παλαιού πελατολογίου, στροφή στο φθηνό λαϊκό προϊόν και άνοιγμα στις βαλκανικές χώρες. Αρχικά, προωθείται η ιδέα παραγωγής χαμηλού κόστους προϊόντων, άμεσα προωθούμενων, όπως βιολογικά καθαριστικά οικιακής χρήσης, σε ποσοστό 15% της συνολικής παραγωγής, που θα τους εξασφαλίζουν χρήματα για επανεπένδυση. Εκτιμάται ότι με αυτόν τον τρόπο θα δυναμώσουν και οι δεσμοί με τον κόσμο που στηρίζει το εγχείρημα. Κομβική θα είναι και η μείωση της τιμής των προϊόντων. Για παράδειγμα, η τιμή της κόλλας θα πέσει κατά 25%, απλώς και μόνο με την αντικατάσταση συγκεκριμένου υλικού που χρησιμοποιούσαν αναγκαστικά στην παραγωγή της, καθώς αυτό παραγόταν από άλλη θυγατρική της Φίλκεραμ-Johnson (Τζόνσον). Και ενώ επιθυμούν να διατηρήσουν το προηγούμενο πελατολόγιο, θα επεκτείνουν παράλληλα τη διάθεση των προϊόντων μέσα από την πώληση τους και στην τελευταία μάντρα. Στο οικονομικό πλάνο του σωματείου υπάρχουν ήδη προβλέψεις για τον τρόπο κατανομής των εσόδων συμπεριλαμβάνοντας και κάποιες ρήτρες. Το 2-3% των εσόδων θα πηγαίνουν στο ταμείο αλληλεγγύης, το 8% σεαποθεματικό και το 30% θα επανεπενδύεται. Σημαντικό ρόλο θα παίξε και το άνοιγμα σε νέες αγορές των Βαλκανίων και στην μεγάλη αγορά της Ρωσίας, κάτι για το οποίο ήδη έχουν πραγματοποιηθεί επαφές. Επιπλέον, πεποίθηση των εργαζομένων είναι το γεγονός ότι εφόσον θα παράγουν προς όφελος της συλλογικής προσπάθειας και όχι ενός επιχειρηματία, θα βελτιώσει αυτόματα πολλές πτυχές της λειτουργίας της επιχείρησης. Τέλος, οι εργαζόμενοι διερευνούν και εναλλακτικές πηγές χρηματοδότησης, όπως από τη MKO, Working World, γνωστή από τη χρηματοδότηση αντίστοιχων εγχειρημάτων στην Αργεντινή.

Η Working World, η οποία ιδρύθηκε στις ΗΠΑ και έχει έδρα στην Αργεντινή, λειτουργεί ως ταμείο αλληλεγγύης (solidarity fund) και χρηματοδοτεί, με τη μορφή μικρών δανείων ομάδες εργατών που λειτουργούν συνεταιριστικές ή μικρές επιχειρήσεις. Τα έσοδα της προέρχονται από ένα κυβερνητικό πρόγραμμα της Αργεντινής που αποσκοπεί στη στήριξη και χρηματοδότηση των κατώτερων στρωμάτων, από δωρεές,αλλά και από το ίδιο το δίκτυο των συνεταιριστικών εταιρειών που συνεισφέρουν στο ταμείο. Ως μη κερδοσκοπική εταιρία, δεν έχει κέρδη για τους ιδιοκτήτες της. Στόχος του ταμείου είναι η αυτοσυντήρηση του και, όπως αναφέρει ο Μπρένταν Μάρτιν, ιδρυτής της εν λόγω ΜΚΟ, «ο ρόλος του κεφαλαίου είναι υποδεέστερος και εργαλειακός. Τα κέρδη των συνεταιριστικών είναι το πρωτεύον. Η αποπληρωμή των δανείων πραγματοποιείται μόνο από τα κέρδη των συνεταιρισμών. Αντίθετα με το προφανές του ρίσκου, το 98% των δανείων στην Αργεντινή αποπληρώθηκαν και έφεραν κέρδη στους εργαζόμενους. Οι εργάτες είναι ένα καλό στοίχημα, φαίνεται ότι αποδίδει».

Από τα προαναφερθέντα φαίνεται ότι το εγχείρημα των εργαζομένων της ΒΙΟΜΕ να λειτουργήσουν την επιχείρηση κάτω από δικό τους έλεγχο και διαχείριση είναι ένα σημαντικό και αποφασιστικό βήμα στην συνολική προσπάθεια της εργατικής τάξης ενάντια στην κοινωνική καταστροφή.